ဆင္းရဲေသာစိတ္
- စိတ္အဆင့္အတန္း နိမ့္က်ေနတာ။ ေတြးသင့္ေတြးထိုက္တာကို အဆင့္မီေအာင္ မသိႏိုင္တဲ့ စိတ္အသိဉာဏ္ ဆင္းရဲတာ။ စိတ္အသိဉာဏ္ ဆင္းရဲလို႔ စိတ္ကို သက္သာေအာင္ မလုပ္ႏိုင္ဘူး။ အသိဉာဏ္ ဆင္းရဲတာဟာ စိတ္ ေစတသိက္သေဘာေတြကို ေလ့လာ ရွာေဖြမႈ ဆင္းရဲတာပဲ။ ေလ့လာရွာေဖြမႈ ဆင္းရဲရင္ စိတ္နဲ႔ပတ္သက္တဲ့ ဗဟုသုတ အေတြ႕အၾကံဳ ဆင္းရဲေနမွာပဲ။ စိတ္ ေစတသိက္နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ သဘာ၀ကို သေဘာေပါက္ေနရင္ လူဆင္းရဲေပမယ့္ စိတ္မဆင္းရဲေအာင္ ဖန္တီး တည္ေဆာက္ႏိုင္တယ္။
ေဆာင့္ႀကီးေအာင့္ႀကီးစိတ္
- ပင္ကို အက်င့္စ႐ိုက္ ညံ့ဖ်င္းတဲ့သူေတြ အက်င့္ပါေနတဲ့ စိတ္အမ်ိဳးအစား။ ခ်မ္းသာတာ၊ ဆင္းရဲတာ၊ ပညာတတ္တာ၊ မတတ္တာနဲ႔ မသက္ဆိုင္ဘဲ ဒီစိတ္မ်ိဳးေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ အျပဳအမူမ်ိဳးကို မလုပ္သင့္ဘူးဆိုတာ သတိထားသင့္တဲ့စိတ္။
ေဆာင့္ႂကြားႂကြားစိတ္
- အထည္ႀကီးပ်က္လို႔ ေ၀ဖန္စြပ္စြဲခံရသူေတြ အစြဲမျပဳတ္ေသးတဲ့ စိတ္အေနအထား။ မျပည့္တဲ့အိုး ေဘာင္ဘင္ခတ္ ဆိုတဲ့သူေတြ ဘ၀ျမင့္တဲ့ စိတ္အေနအထား။ ပထမစာေၾကာင္းက အထည္ႀကီးမပ်က္ခင္ ခ်မ္းသာခဲ့စဥ္က အေနအထားကို အစြဲအလမ္းျဖစ္ၿပီး မျပဳျပင္ဘဲ ထားထားလို႔ အက်င့္ပါေနတဲ့ စိတ္အဆင့္။ ဒုတိယစာေၾကာင္းက ပညာရပ္တစ္ခုကို ကၽြမ္းက်င္အဆင့္မေရာက္ခင္ သင္ၾကားေနဆဲ ကာလမွာ ဘ၀ျမင့္ၿပီး ႂကြားခ်င္စိတ္ လြန္ကဲေနတဲ့ စိတ္အဆင့္။
ဆည္းပူးေသာစိတ္
- မိမိစိတ္၀င္စားတဲ့ ပညာတစ္ခုခုကို သင္ၾကားေနတဲ့အခ်ိန္မွာ နားေထာင္႐ံုသက္သက္ မဟုတ္ဘဲ မသိတာကို ရွင္းလင္းစြာ သိတဲ့ အထိ ေမးတယ္။ ေမးႏိုင္သေလာက္၊ ေမးတတ္သေလာက္၊ ပညာရမယ္လို႔ ယံုၾကည္ၿပီး ေမးတယ္။ ေမးလို႔ သိခဲ့သမွ်ကိုလည္း သိတဲ့အဆင့္မွာ ရပ္မထားဘဲ ကိုယ္တိုင္ လက္ေတြ႕သိတဲ့အဆင့္ ေရာက္ေအာင္ အေကာင္အထည္ေဖာ္တယ္။ ဒီလို ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ိဳးနဲ႔ မိမိသိခ်င္တဲ့ ပညာကို သင္ယူေနတဲ့စိတ္။
ဆတ္ေကာ့လတ္ေကာ့စိတ္
- ျပဳျပင္ထိန္းသိမ္းေပးမယ့္သူမရွိရင္ ဘ၀ပ်က္သြားႏိုင္တဲ့အထိ အႏၲရာယ္ရွိတဲ့ စိတ္အေနအထား။ ဒီေခါင္းစဥ္က မိန္းကေလးေတြကို စြပ္စြဲတဲ့ စိတ္နာမည္။ (ေယာက္်ားေလးေတြက်ေတာ့ ဆတ္ေကာ့လတ္ေကာ့လို႔ မေျပာဘဲ ေထာင့္မက်ိဳးဘူး။ ေဆာင့္ႂကြားႂကြားနဲ႔ ႂကြေစာင္းေစာင္းနဲ႔ စသျဖင့္ စြပ္စြဲၾကတယ္။)
ဆတ္ဆတ္ၾကဲစိတ္
- အထိမခံ ေရႊပန္းကန္လို႔လည္း ျမန္မာစကားမွာ ရွိေနတဲ့ စိတ္အမ်ိဳးအစား။ မိမိဘက္က မွန္တယ္လို႔ လက္ခံထားတဲ့သူေတြဟာ ဘယ္သူက ဘယ္လိုပဲၿခိမ္းေျခာက္ ၿခိမ္းေျခာက္ လံုး၀ မေၾကာက္ဘဲ ရင္ဆိုင္ရဲတဲ့ စိတ္အေနအထား။
ဆတ္ဆတ္ခါနာက်င္စိတ္
- မိမိ႐ိုေသေလးစား ယံုၾကည္တန္ဖိုးထားထားတဲ့သူက ျဖစ္ေစ၊ မိမိရဲ႕ ၿပိဳင္ဘက္က ျဖစ္ေစ၊ အေထာက္အထား ခိုင္လံု ေသခ်ာမႈ မရွိဘဲ မိမိကို အမွားက်ဴးလြန္တယ္လို႔ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ စြပ္စြဲေျပာဆို ဆက္ဆံခံလိုက္ရတဲ့အခါမွာ ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ စိတ္အမ်ိဳးအစား။ (ဒီလိုစိတ္ အေျခခံမ်ိဳးရွိတဲ့သူေတြ သတိထားသင့္တာက နာက်င္စြာ ခံလိုက္ရတဲ့ စိတ္ခံစားမႈကေန အၿငိဳးအေတးထားတဲ့ စိတ္အဆင့္ မေရာက္ဖို႔ သတိထားရမယ္။)
ဆတ္ဆတ္တုန္စိတ္
- အေၾကာက္လြန္ေနတဲ့အခါမ်ိဳး၊ စိတ္ထဲမွာ ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ ေဒါသကို ထုတ္ေဖာ္ခြင့္မရတဲ့အခါမ်ိဳးမွာ ျဖစ္ေနတဲ့ စိတ္အေနအထား။
ဆတ္တငံ့ငံ့စိတ္
- လိုခ်င္တာ အကုန္လံုးရေတာ့မလိုလိုနဲ႔ ႐ုတ္တရက္ ျပတ္ေတာက္သြားတဲ့အခါမ်ိဳး၊ ခံစားေနရတာကို ေက်နပ္ေနတုန္း ႐ုတ္တရက္ ျပတ္ေတာက္သြားတဲ့ အခါမ်ိဳးေတြမွာ ျဖစ္သြားတဲ့ စိတ္ပံုစံ။
ဆတ္ဆတ္ထိမခံစိတ္
- ေခါင္းစဥ္ထဲမွာ စိတ္အဓိပၸာယ္ ပါ၀င္ေနပါတယ္။
ဆိတ္သုဥ္းစိတ္
- “ ေပ်ာ္ရာမွာမေနနဲ႔ ေတာ္ရာမွာေန၊ တစ္ရြာမေျပာင္း သူေကာင္းမျဖစ္၊ ကံစီမံရာ ” ဆိုတဲ့ ဆို႐ိုးစကားေတြေၾကာင့္ မူလက ဘယ္ေလာက္ပဲ ၀ါသနာ ပါခဲ့ ပါခဲ့၊ ဘယ္လိုရည္မွန္းခ်က္ေတြပဲ ထားခဲ့ ထားခဲ့၊ ဘ၀နဲ႔ယွဥ္ၿပီး ခ်ိန္ထိုးရတဲ့ အေျခအေနမ်ိဳးမွာ ျဖစ္သင့္တာကို မလႊဲမေရွာင္ ျဖစ္ေပးလိုက္ရတာေတြ ရွိတယ္။ အဲဒီစြန္႔လႊတ္ခဲ့ရတာေတြကလည္း အခ်ိန္ၾကာလာတာနဲ႔အမွ် လံုး၀ သတိမရေတာ့ေအာင္ ေပ်ာက္ကြယ္သြားတဲ့အထိ ျဖစ္တဲ့စိတ္။