ဒုကၡိတစိတ္
- ခႏၶာကိုယ္အဂၤါအစိတ္အပိုင္းတစ္ခုခု ပ်က္စီးခ်ိဳ႕ယြင္း မျပည့္စံုရင္ ဒုကၡိတလို႔ သတ္မွတ္ၾကတယ္။ အသက္ေဘးအႏၲရာယ္နဲ႔ ၾကံဳလို႔ ကိုယ္လြတ္႐ုန္းေျပးရမယ့္ အေျခအေနမ်ိဳးမွာ ေျခေထာက္တစ္ဖက္ မရွိရင္ ႐ုတ္တရက္ ထေျပးဖို႔ အလြယ္တကူ အဆင္သင့္ မျဖစ္ဘူး။ လက္တစ္ဖက္မွာ လက္ေခ်ာင္းငါးေခ်ာင္း ရွိရမယ့္အစား လက္မဆိုတဲ့ လက္ေခ်ာင္း တစ္ေခ်ာင္းမရွိရင္ တစ္စံုတစ္ရာကို ကိုင္တြယ္တဲ့ေနရာမွာ ခိုင္ျမဲ က်စ္လစ္မႈ မရွိဘူး။ သတိစိတ္ခ်ိဳ႕ယြင္းၿပီး ေမ့တတ္ေနရင္ အသိဉာဏ္စြမ္းအားကို ခ်က္ခ်င္း ထုတ္သံုးဖို႔ အဆင္သင့္ မျဖစ္ႏိုင္ဘူး။ ခႏၶာကိုယ္ အဂၤါအစိတ္အပိုင္းေတြနဲ႔ စိတ္ ေစတသိက္ေတြနဲ႔၊ အသိနဲ႔သတိနဲ႔ တစ္ခ်ိန္တည္း စုစည္းထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္တဲ့ စိတ္အရည္အခ်င္းရွိမွ စိတ္ဒုကၡိတ မျဖစ္မွာ။
ေဒါက္ျဖဳတ္ခံရေသာစိတ္
- မရွိတဲ့ဂုဏ္သိကၡာကို ရွိခ်င္ေယာင္ေဆာင္ၿပီး လိမ္လည္ ညာစားေနတာကို ဘယ္သူမွ မသိၾကဘူးလို႔ ထင္ျမင္ယူဆေနတဲ့ အခ်ိန္မွာ အေၾကာင္းသိေနသူက ဟန္ေဆာင္ေနသူရဲ႕ အလိမ္ေတြ၊ အႂကြားေတြကို ထုတ္ေဖာ္ေျပာလိုက္လို႔ အရွက္ကြဲသြားတဲ့ စိတ္အေနအထား။
ေဒါင္က်က်ျပားက်က်စိတ္
- လူ႕ေလာကထဲကို လူအျဖစ္နဲ႔ေရာက္လာတည္းက မိဘမစံုလင္ခဲ့သူေတြ၊ စား၀တ္ေနေရး အဆင္မေျပခဲ့သူေတြဟာ ဘ၀ထဲကို ဘာပစၥည္းမွ မပါဘဲ ခုန္ခ်ၿပီး မိမိအစာအိမ္အတြက္ အစာကို မိမိကိုယ္တိုင္ရွာေဖြ ျဖည့္ဆည္းမွ ရမယ္ဆိုတာကို ဘ၀ေပး အသိ စိတ္တစ္ခုအျဖစ္ စိတ္ထဲမွာ ျဖစ္သြားေစတယ္။ ဒီလိုလူေတြဟာ ဘယ္အရာကိုမွ စိတ္မ၀င္စားေတာ့ဘူး။ ေစာဒကမတက္ဘူး။
ျပႆနာမရွာဘူး။ အဓိကအေနနဲ႔ တစ္ေန႔တာ စားဖို႔ကို ဘယ္ေနရာမွာ ဘယ္လိုရွာရမယ္၊ အိပ္ဖို႔ေနရာကို ဘယ္ေနရာမွာ ရွာရ မယ္။ အ၀တ္အစားဆိုတာ မိမိေၾကာင့္ သူတစ္ပါး အျမင္မွာ အရွက္မရရင္ ၿပီးေရာဆိုၿပီး ၾကံဳသလို၀တ္တယ္၊ ၾကံဳသလိုအိပ္တယ္၊ ၾကံဳတဲ့ေနရာမွာ ၾကံဳသလိုစားတယ္။ သူတို႔ရဲ႕ စိတ္ေတြဟာ ေဒါင္လိုက္က်ရင္ ေဒါင္လိုက္ပဲ။ ျပားလုိက္က်ရင္လည္း ျပားလိုက္ပဲ။
ေဒါင္ခ်ာစိုင္းစိတ္
- ကိုယ္တိုင္ကိုယ္က် လက္ေတြ႕က်င့္ၾကံအားထုတ္မႈမပါဘဲ၊ သူမ်ားေျပာတာေတြ၊ နားေထာင္ခဲ့ရတဲ့ အႀကိမ္ေတြမ်ားလာရင္ ၾကားဖူးနား၀ျဖစ္ၿပီး ငါသိေနၿပီလို႔ စိတ္က ထင္ေနတာမ်ိဳးရွိတတ္တယ္။ အဲဒီလို သိသလိုလို ျဖစ္ေနတာကို တကယ္သိတယ္ ထင္ေနတဲ့သူေတြဟာ မိမိကိုယ္တိုင္ အသက္ေဘးအႏၲရာယ္နဲ႔ၾကံဳၿပီး ေဆး႐ံုေရာက္သြားတဲ့အေျခအေနမ်ိဳး ျဖစ္သြားရင္ စိတ္သက္သာေအာင္ ဘာလုပ္မလဲ? သိထားတယ္ ဆိုတာႀကီးက ကိုယ္တိုင္လက္ေတြ႕ သိက်င့္ထားလို႔ သိတဲ့အသိမ်ိဳး မဟုတ္ဘဲ၊ ၾကားဖူးနား၀အသိ ျဖစ္ေနေတာ့ လက္ေတြ႕မွာ အသံုးခ်လို႔ မရမွန္းသိၿပီဆိုတာနဲ႔ ေဒါင္ခ်ာလည္ၿပီး မၿငိမ္မသက္ ျဖစ္ေနတဲ့ စိတ္အေနအထား။
ေဒါင္ေဒါင္ျမည္စိတ္
- မိမိစိတ္ကို အျမဲတမ္း စစ္ေဆးေနတဲ့သူေတြဟာ သတိဆိုတဲ့စိတ္ရဲ႕ တန္ဖိုးကို သိေနတယ္။ သတိစိတ္ကို ထိုက္ထိုက္တန္တန္ အသံုးခ်ၿပီး အသိဉာဏ္အားေကာင္းေအာင္ အားထုတ္တယ္။ အသိနဲ႔သတိ စြမ္းအားေကာင္းေနရင္ ေလာကနဲ႔ လူေတြၾကားထဲမွာ ျဖစ္ေနက် လူ႕ျပႆနာ ဒုကၡေတြကို ေအးေအးေဆးေဆး ေျဖရွင္းႏိုင္တယ္။ ဒါဟာ စိတ္စြမ္းအား အရည္အေသြး ျပည့္စံု ထက္ျမက္ၿပီး ေဒါင္ေဒါင္ျမည္ေနတဲ့ စိတ္အဆင့္ပဲ။
ေဒါင္းေတာက္စိတ္
- လိုခ်င္တာကို ရေအာင္ရွာရင္း ရွာရင္း ရွာလို႔မေတြ႕တဲ့အခ်ိန္မွာ ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ စိတ္အေနအထား။