အထြတ္အထိပ္ေရာက္သြားေသာစိတ္
- သိစရာမွန္သမွ်အကုန္လံုးကို ဆရာမပါ ကိုယ္ပိုင္ဉာဏ္နဲ႔ ကိုယ္ေတာ္တိုင္ ထိုးထြင္း၍ အႂကြင္းအက်န္မရွိ သိေတာ္မူတဲ့ ျမတ္စြာဘုရားရဲ႕ အသိဉာဏ္ေတာ္ဟာ မဟာသကၠရာဇ္ ၁၀၃ခုႏွစ္၊ ကဆုန္လျပည့္ေန႔၊ ဗုဒၶဟူးေန႔မွာ အထြတ္အထိပ္ကို ေရာက္ရွိသြားၿပီး ဘုရားအျဖစ္ကို ေရာက္ရွိေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။
အထြတ္အျမတ္ထားေသာစိတ္
- ျမတ္စြာဘုရားရဲ႕ က်င့္ၾကံအားထုတ္ႏိုင္တဲ့ စြမ္းအားနဲ႔ သတၱ၀ါေတြအေပၚမွာထားရွိတဲ့ စိတ္ေတြကို သိခြင့္ရတဲ့အခါမွာ အံ့ၾသသြားတဲ့ စိတ္ထက္ အဆေပါင္းမ်ားစြာ ယွဥ္ေျပာစရာ စကားလံုး မရွိေတာ့တဲ့အထိ အံ့ၾသသြားတယ္။ က်င့္ႏိုင္လြန္းတဲ့ ဘုရားရဲ႕ စိတ္ေတာ္ကို အျမင့္ျမတ္ဆံုး ေနရာမွာထားၿပီး အျမင့္ျမတ္ဆံုး စင္ၾကယ္စိတ္နဲ႔ ၾကည္ညိဳလြန္းစြာ အာ႐ံုျပဳၿပီး ဦးညႊတ္ကန္ေတာ့ေနတဲ့ စိတ္အဆင့္။
အဓိကအက်ဆံုးစိတ္
- မိမိရဲ႕ခႏၶာကိုယ္အေၾကာင္း မိမိသိပါ။ မိမိရဲ႕ စိတ္အေၾကာင္း မိမိသိပါ။ ၿပီးမွ ဘာျဖစ္ခ်င္ေနတာလဲ? ျဖစ္ေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္ရင္ရမလဲ? ဆက္ၿပီး သိၾကည့္ပါ။
အဓိက႐ုဏ္းျဖစ္ေနေသာစိတ္
- စိတ္ထဲမွာ အသိနဲ႔ သတိမရွိလို႔ ဆူပူေသာင္းက်န္းေနတဲ့ စိတ္အေျခအေန။
အဓိ႒ာန္၀င္ေသာစိတ္
- ဘယ္ေန႔အထိ ဘယ္အရာကို ငါစြန္႔လႊတ္မယ္။ ဘယ္ေန႔အထိ ဘယ္အရာကို ျဖစ္ေအာင္လုပ္မယ္၊ စသျဖင့္ မိမိလုပ္ခ်င္တဲ့အလုပ္ကို လုပ္ျဖစ္ေအာင္ မိမိအသိဉာဏ္နဲ႔ ကတိတစ္ခု ခ်ည္ေႏွာင္ၿပီး ျဖစ္ေအာင္လုပ္ေတာ့မယ့္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ အႀကီးစားစိတ္မ်ိဳး။
အဓိပၸာယ္မဲ့ေသာစိတ္
- လူ႔အသိုင္းအ၀ိုင္းနဲ႔ အံ၀င္ဂြင္က် မျဖစ္တဲ့အလုပ္ကို လုပ္မိေနတယ္ဆိုရင္၊ လူအမ်ားစုက ေ၀ဖန္႐ႈတ္ခ်တဲ့ စိတ္အမ်ိဳးအစား။ (ဥပမာ - ညစ္ပတ္ေနတဲ့ ေရကန္ႀကီးတစ္ခုထဲက ေရေတြကို အသစ္လဲဖို႔ကိစၥမွာ ေရခ်ိဳးတဲ့ ေရခြက္နဲ႔ခပ္ၿပီး သြန္ပစ္ေနတဲ့ စိတ္အစီအစဥ္။)
အဓိပၸာယ္ရွိေသာစိတ္
- ကိုယ္က်ိဳးမပါဘဲ အမ်ားအက်ိဳးအတြက္ အားသြန္ခြန္စိုက္ လႈပ္ရွားေနတဲ့ လူထုအက်ိဳးျပဳ အလုပ္ေတြ လုပ္ေနသူရဲ႕ စိတ္အဓိပၸာယ္။
အဓိပၸာယ္ေပါက္ေသာစိတ္
- ဆိုလိုရင္း စကားအဓိပၸာယ္ကို သေဘာေပါက္ နားလည္သြားတဲ့ စိတ္အဆင့္။ လူနဲ႔ လူေတြၾကားထဲမွာေနၿပီး လူလူခ်င္း ဆက္ဆံတဲ့ေနရာမွာ အလိုအပ္ဆံုးနဲ႔ အသံုးအ၀င္ဆံုး စိတ္အမ်ိဳးအစားပဲ။
အဓမၼခိုင္းေသာစိတ္
- တစ္ဖက္သားရဲ႕ အလိုတူသေဘာဆႏၵမပါဘဲ မိမိသေဘာအတိုင္း တစ္ဖက္သားကို အႏိုင္က်င့္တဲ့ စိတ္အမ်ိဳးအစား။
အဓမၼေသြးေဆာင္ေသာစိတ္
- အႏိုင္က်င့္လို႔ ရႏိုင္တဲ့သူကိုသာ ေရြးၿပီး မိမိျဖစ္ခ်င္တာကို ဇြတ္အတင္း အင္အားသံုးၿပီး စည္း႐ံုးေနတဲ့ စိတ္အမ်ိဳးအစား။