- အတိုင္အေတာထူေသာစိတ္
- - မိမိထက္ သူတစ္ပါးကို ဂ႐ုစိုက္တာပိုသြားမွာ၊ ေစတနာပိုသြားမွာ၊ အာ႐ံုထားတာပိုသြားမွာ၊ အခြင့္အေရးပိုေပးသြားမွာကို စိုးရိမ္လြန္ၿပီး မနာလို၀န္တိုစိတ္ေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ ထပ္ဆင့္ပြားစိတ္။
- အတိုင္းမသိ၀မ္းသာေသာစိတ္
- - မိမိစိတ္ထဲမွာ ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ ၀မ္းသာပီတိျဖစ္မႈ အတိုင္းအတာကို ေဖာ္ျပဖို႔အတြက္ ဥပမာေပးၿပီး မေျပာတတ္ေအာင္ အတိုင္းမသိ ၀မ္းသာေနတဲ့စိတ္။
- အတိုင္းအတာတစ္ခုအထိ ရည္ရြယ္ထားေသာစိတ္
- - လူတစ္ေယာက္အျဖစ္ အသက္ရွင္ခြင့္ရေနတဲ့ အခ်ိန္အတြင္းမွာ လူတစ္ေယာက္အေနနဲ႔ ဘယ္ေနရာ အဆင့္ထိေတာ့ ေရာက္ေအာင္ ခ်ီတက္မယ္လို႔ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ၾကတယ္။ ဆံုးျဖတ္ထားတဲ့အတိုင္း ျဖစ္ေအာင္လုပ္ႏိုင္တဲ့ နည္းလမ္းေတြကို ရွာၾကတယ္။ ျဖစ္ေအာင္လုပ္ႏိုင္တဲ့နည္းေတြနဲ႔ ရည္ရြယ္ထားတဲ့အတိုင္း ျဖစ္ေအာင္ လက္ေတြ႕ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေနတဲ့ စိတ္အေနအထား။
- အတည္တက်ျဖစ္သြားေသာစိတ္
- - တခ်ိဳ႕က အသက္အရြယ္ရလာလို႔၊ အဆင္မေျပတာေတြမ်ားလာလို႔၊ ခံလိုက္ရတာေတြမ်ားလာလို႔၊ ဘ၀ကသင္ေပးတဲ့ သင္ခန္းစာေတြ မ်ားလာလို႔၊ လူေတြအေၾကာင္းနဲ႔ မိမိအေၾကာင္းကို သေဘာေပါက္ၿပီး အတည္တက် ၿငိမ္လိုက္တာမ်ိဳး ရွိတယ္။ တခ်ဳိ႕က်ေတာ့ အတည္တက် ျဖစ္ခ်င္လို႔ အတည္တက် ျဖစ္ႏိုင္တဲ့နည္းေတြရွာၿပီး စနစ္တက် အစီအစဥ္က်င့္စဥ္ေတြနဲ႔ အတည္တက် ျဖစ္သြားတဲ့စိတ္။
- အတည္ေပါက္စိတ္
- - လတ္တေလာ လူအမ်ားစု စိတ္၀င္စားေနၾကတဲ့ အေၾကာင္းအရာတစ္ခုခုကို ကိုယ္တုိင္မသိေပမယ့္ မိမိကိုယ္တိုင္ပဲ ၾကံဳခဲ့သလို၊ ျမင္ခဲ့သလိုပံုစံမ်ိဳးနဲ႔ ခပ္တည္တည္ေျပာၿပီး တစ္ဖက္သားရဲ႕ ယံုၾကည္မႈကို ေခတၱခဏ သိမ္းပိုက္ႏိုင္တဲ့ စိတ္အရည္အခ်င္း။ လူရႊင္ေတာ္ အလုပ္ကို လုပ္စားၾကတဲ့အထဲမွာလည္း အတင္းအဓမၼ မရယ္ရယ္ေအာင္ ကလိထိုးၿပီး ရယ္စရာလုပ္တာမ်ိဳး မဟုတ္ဘဲ ခပ္တည္တည္နဲ႔ ျပဳမူေျပာဆိုေနတာကိုပဲ ၾကည့္ၿပီး ရယ္စရာျဖစ္ေအာင္ လုပ္တတ္တဲ့ စိတ္အရည္အခ်င္း။
- အတည္ျပဳထားေသာစိတ္
- - လူလူခ်င္း မညႇဥ္းဆဲရ၊ လိမ္လည္လွည့္ျဖား၊ ေသြးေဆာင္ျဖားေယာင္း၊ အႏိုင္မက်င့္ရဆိုတာ လူသားေတြၾကားထဲမွာ အတည္ျပဳထားတဲ့ လူ႔စည္းကမ္း။ မိမိတို႔ ကိုယ္တိုင္က လူျဖစ္ေနတဲ့အတြက္ အတည္ျပဳထားတဲ့ လူ႔စည္းကမ္းေတြကို ေဖာက္ျပန္ခြင့္မရွိ၊ က်ဴးလြန္ခြင့္မရွိဆိုတာ သိၿပီး လိုက္နာရမယ့္ အတည္ျပဳထားတဲ့ စိတ္စည္းကမ္း။
- အတိတ္ေကာက္တတ္ေသာစိတ္
- - ေလာင္းကစား၀ါသနာပါသူေတြ အားကိုးယံုၾကည္တဲ့ စိတ္အမ်ိဳးအစား။
- အတိမ္းအေစာင္းမခံေသာစိတ္
- - အယူသည္းလြန္းတဲ့ သူေတြဆီမွာ ရွိတတ္တဲ့ စိတ္မ်ိဳးျဖစ္သလို၊ ဒါဆို ဒါပဲ ငါေျပာတဲ့အတိုင္းသာ အတိအက်လုပ္၊ လံုး၀မလြဲေစနဲ႔လို႔ ေျပာတတ္တဲ့ သူေတြဆီမွာလည္း ရွိေနတတ္တဲ့ စိတ္မ်ိဳး။ စိတ္ကိုေစာင့္ၾကည့္သိမွတ္တဲ့ စိတ္အလုပ္ လုပ္ေနၾကတဲ့သူေတြအေနနဲ႔လည္း လက္ရွိသိမွတ္ေနဆဲ၊ လုပ္ေနဆဲ၊ ျဖစ္ေနဆဲ၊ လက္ရွိအခ်ိန္မွာပဲ စိတ္ကို ထားထားရတာဆိုေတာ့ အတိမ္းအေစာင္းျဖစ္တာနဲ႔ ၾကားျဖတ္စိတ္၀င္လာၿပီး က်င့္စဥ္ပ်က္ေရာ!
- အတံု႔အျပန္မရွိေသာစိတ္
- - တစ္စံုတစ္ေယာက္ဆီက တစ္စံုတစ္ရာကို ယူထားတာမ်ိဳးရွိရင္ ျပန္ေပးရတာ လူ႔က်င့္၀တ္ပဲ။ ဒီလိုမဟုတ္ဘဲ ယူတုန္းကယူၿပီး ျပန္ေပးဖို႔ ပ်က္ကြက္ခဲ့ရင္ အတံု႔အျပန္မရွိတဲ့ စိတ္ပဲ။ ဒီစိတ္ကို လူ႔အဖြဲ႕အစည္းက လက္မခံၾကဘူး။ စိတ္က်င့္စဥ္မွာေတာ့ အာ႐ံုေျခာက္ပါးေၾကာင့္ ၀င္လာတဲ့စိတ္ရဲ႕ စိတ္ခ်င္းစိတ္ခ်င္း ထိေတြ႕တဲ့အခါမွာ တံု႔ျပန္မႈ မရွိေအာင္ ေလ့က်င့္ႏိုင္ရင္ စိတ္က်င့္စဥ္အရ လက္ခံတယ္။
- အတံုးလိုက္အတစ္လိုက္စိတ္
- - မိမိဆိုလိုရင္း အဓိပၸာယ္ကို နားလည္ေစခ်င္တဲ့ေနရာမွာ ယဥ္ေက်းသိမ္ေမြ႕စြာ ေျပာလိုက္တာနဲ႔ နားလည္ သေဘာေပါက္တဲ့သူ ရွိသလို၊ တခ်ိဳ႕လူမ်ိဳးက်ေတာ့ တစ္တစ္ခြခြ၊ ရွင္းရွင္းလင္းလင္း၊ ျပတ္ျပတ္သားသားေျပာမွ ထိထိမိမိျဖစ္ၿပီး နားလည္သြားတာမ်ိဳး ရွိတယ္။ (ဒုတိယလူတန္းစားေတြကို စကားေျပာခါနီး ျပင္ဆင္ေပးရတဲ့ စိတ္အေနအထား။)
- အေတြ႕အၾကံဳမ်ားေသာစိတ္
- - အသက္အရြယ္ ႀကီးလာတာနဲ႔အမွ် အာ႐ံုေျခာက္ပါးကတစ္ဆင့္ ေတြ႕ၾကံဳခဲ့ရတဲ့ တစ္ဘ၀စာ အေတြ႕အၾကံဳေပါင္းမ်ားစြာ၊ ပတ္၀န္းက်င္ေပါင္းစံုက ပံုစံအမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ ရတဲ့သင္ခန္းစာ၊ ဖတ္မိတဲ့စာအုပ္ေပါင္းစံုက ရတဲ့စာေပဗဟုသုတ၊ ေတြ႕သမွ်လူေပါင္းစံုက ေျပာတာေတြ နားေထာင္ခဲ့ရတဲ့အသံ၊ စတဲ့အေတြ႕အၾကံဳေတြထဲက ယူလို႔ရသမွ်ေပၚမွာ မူတည္ၿပီး ရရွိလာတဲ့ စိတ္အရည္အခ်င္း။